Aan het begin van dit schooljaar is er de noodkreet van de zorgcoördinator van het Cals College in Nieuwegein: ‘Het aantal thuiszitters is door corona opgelopen en er is een verdubbeling van de leerlingen die extra sociaal-emotionele begeleiding nodig hebben.’ Ze maakt zich vooral zorgen om de leerlingen die begeleiding van buiten nodig hebben. Deze leerlingen belanden op wachtlijsten, soms van een half jaar. Die noodkreet is voor de school aanleiding voor een avontuur. Ze starten op 1 december 2021 met het STERK team, bestaande uit verschillende professionals. Genoeg redenen voor hetkind-redacteur Rikie van Blijswijk om in gesprek te gaan over dit project: ‘We gaan back to basic; we gaan weer terug naar het menselijke contact.’
Het is een regenachtige maandagmorgen als ik het Cals College binnenstap. Op zoek naar de receptie wurm ik mij langs ruim 1900 leerlingen die rustig in de aula met elkaar staand en zittend pauzeren. Het lukt om aan de andere kant van het schoolgebouw te komen en meteen na het telefoontje van de receptioniste komt Jeroen Kwaaitaal, theoloog en rector van deze katholieke school, mij ophalen om naar zijn kamer te gaan. Ook Heleen Koole, maatschappelijk werker, voormalig lid van het wijkteam en vandaag voor de eerste dag officieel projectleider van STERK (dat staat voor kinderen in hun kracht zetten en sterk maken, zodat ze zelf weer verder kunnen), is aangeschoven voor dit gesprek.
Toenemende problematiek
‘Door corona is een toegenomen zorg ontstaan’, begint rector Kwaaitaal. ‘Het wordt voor steeds meer jongeren moeilijker om ongedwongen groot te worden. Er zijn thuiszitters die niet meer naar school durven te komen. Na corona hebben we op deze school tien thuiszitters, waar we er anders een of twee.’
Dit is niet alleen een zorg voor het Cals College, maar van veel meer scholen. Ook de moeilijke thuissituaties verhinderen dat de veerkracht groter wordt. ‘De kwetsbaren kunnen zich steeds moeilijker staande houden’, aldus Kwaaitaal. Daarnaast ontstaat een stuwmeer van extra zorgleerlingen: ‘Waar normaliter 60 leerlingen aandacht en aanwezigheid nodig hebben zijn dat er nu 120,’ meldt de zorgcoördinator.
De rector ziet aan het begin van dit schooljaar dat deze problematiek complexer wordt. Dat allerlei instanties erbij betrokken zijn, maar ook dat er wachtlijsten zijn. Dat de ouders niet gesteund kunnen worden, want dat kan de school niet bieden. Dat het in deze leeftijdsfase lastig is voor ouders om hun kinderen te bereiken. Dat de gezinnen geen kant op kunnen.
Extern zorgaanbod is ingewikkeld
‘Landelijk is er een verschraling van zorg door de inkoop van zorg. De zorg zou weer laagdrempelig moeten worden,’ aldus Heleen Koole. Ze vervolgt: ‘De school is verantwoordelijk voor schoolgerelateerde zaken. Als het gaat om ADHD of concentratieproblemen bijvoorbeeld, heeft de school een zorgplicht. Deze problemen moeten worden verholpen, zodat het kind weer kan leren. De gemeente is verantwoordelijk vanuit de Jeugdwet. Dat betekent gescheiden zorg en dat zorgt voor schotten tussen de zorg. We moeten die schotten oplossen om te kunnen werken mét elkaar, om meer energie te steken in de aandacht voor en om vooral naast het kind te gaan staan,’ aldus Koole. ‘Leerlingen zijn in beeld en staan op wachtlijsten, maar professionals kunnen niets als er niemand in de nabijheid is: een vertrouwenspersoon, een sterk persoon, een sparringpartner.’
‘Dat is overigens geen verwijt aan de zorgprofessionals van buiten’, zegt Kwaaitaal. ‘Zij doen wat ze kunnen en moeten roeien met de riemen die ze hebben. Het blijft alleen een onverteerbare gedachte dat er geen begeleiding is voor deze kinderen. Juist zij hebben iemand nodig die naast ze gaat staan, die er voor ze is. Die het gezin kan helpen, perspectief kan bieden. Daarom de idee om STERK op te richten. Het STERK team biedt geen therapie, maar wil er zijn voor de leerlingen. Dat is in mijn ogen helend voor het kind.’
Het STERK team
‘Zo iemand hoeft niet per se die ene expert te zijn voor wie het kind nu op de wachtlijst staat. Het moet gewoon een professional zijn die de ruimte krijgt om te doen wat nodig is. Dat is per kind anders en dat vraagt om maatwerk, buiten de lijntjes durven kleuren, creatief zijn, maar vooral ook nabij willen zijn. Olie in de machine. Helpen en kijken wat wél mogelijk is. Volgens mij willen zorgprofessionals niks liever dan dat,’ zegt rector Kwaaitaal.
‘Op het Cals College gaan we een avontuur aan. We stellen een team samen van verschillende professionals. Ieder met een eigen expertise op het gebied van jeugd en gezin. We zoeken gedreven collega’s met een systeemgerichte en oplossingsgerichte stijl van werken en denken, en een hands-on insteek. We noemen dit projectteam STERK’, aldus de LinkedIn-oproep aan het begin van dit schooljaar. Kwaaitaal: ‘Mensen willen van betekenis zijn en daarin is contact bepalend.’ Hij heeft het gelijk aan zijn zijde, want veel mensen reageren enthousiast om deel uit te mogen maken van dit avontuur. Het team van STERK bestaat uit een schoolmaatschappelijk werker, SPV’ers en systeemtherapeuten. Alle betrokkenen zijn daarnaast ook nog eens goede systemische denkers; dat was ook een voorwaarde.
Gewoon weer thuis aanbellen
De mensen van STERK springen op de fiets en bellen bij de leerlingen thuis aan. STERK wil in de natuurlijke omgeving van het kind zijn. Dat is het cruciale verschil met het zorgteam. Ze wil een wandeling maken, op huisbezoek gaan , weer veerkracht helpen opbouwen en op maat erbij zijn. STERK gaat op pad en doet wat nodig is, wil de kracht aanboren in het kind, in het gezin en in de wijk en bouwt aan het herstel van vertrouwen. STERK wil focussen op de aanwezige kracht en/of ondersteunt om weer kracht te ervaren, waarbij de autonomie van het kind, het gezin en van de wijk en de verbinding, de relatie, voorop staan. ‘Weer gehoord en gezien worden, daar gaat het ons om,’ zegt projectleider Heleen Koole.
Goede buren
Het STERK team biedt geen therapie: ‘We gaan back to basic, we gaan weer terug naar het menselijke contact,’ is wat Kwaaitaal voor ogen heeft, waarbij hij wordt gedreven door zingeving en barmhartigheid. Hij wil dat leerlingen en hun gezinnen ‘vanuit de wanhoop komen naar licht dragen’.
Het Cals College permitteert zich dit avontuur vanuit betrokkenheid met haar leerlingen en kan dit doen vanuit de NPO-gelden voor anderhalf jaar. ‘We gaan dit project betalen van de NPO-gelden, want die krijgen we tot en met de zomer van 2023. We starten op 1 december 2021’. Hij hoopt dat de gemeentes zien dat nabijheid en betrokkenheid betekenis hebben voor het welzijn van jonge mensen en dat dat effectiever is dan het huidige zorgaanbod.
Anticiperen op structurele voortzetting
Om van meet af aan het belang van deze interventie te laten zien, is er tussen STERK en de gemeente een stevig contact. De projectleider is afkomstig van het jongerenwerk van de gemeente Nieuwegein. De wethouder Jeugd en Zorg van de gemeente Nieuwegein, Jan Kuiper, is een warm pleitbezorger van het project.
Koole: ‘Dit project zou de brug kunnen zijn om het wantrouwen dat in ons zorgstelsel terecht is gekomen om te buigen naar vertrouwen. De dossiervorming afschalen ten behoeve van de begeleiding van leerlingen en de gezinnen waarin ze leven zou daarin een goede stap zijn,’ zegt Heleen Koole. ‘Er is moed en lef voor nodig om naast de bestaande structuren een team als STERK te starten. Maar het is zo nodig! Kinderen moeten weer vertrouwen krijgen en veerkracht opbouwen. Dat vraagt om dichterbij te staan en flexibeler te zijn dan binnen de bestaande structuren mogelijk is.’
‘STERK heeft geen mandaat zoals een zorgaanbieder in de GGZ dat bijvoorbeeld heeft. Dat lijkt een nadeel, maar is een voordeel. We kunnen gewoon aan de slag, we bouwen vertrouwen op vanuit de menselijke maat. Dat is het mandaat van STERK. Als rector zie ik het als mijn maatschappelijke opdracht mij sterk te maken dat meer scholen dit gaan doen. Daarom is het goed om dit verhaal zoveel mogelijk te delen,’ eindigt Kwaaitaal.
