Naast de pastorie van de St. Nicolaaskerk in Jutphaas zijn verschillende restanten van voormalig Huis Zwanenburg gevonden. De amateurhistorici Ronald Walsteijn en Willem van der Steeg vonden de voorwerpen toen zij op zoek waren met hun metaaldetector. De voormalige buitenplaats Zwanenburg stond langs de Utrechtsestraatweg, op de plaats waar nu de pastorie van de Nicolaaskerk staat.
Willem van der Steeg (links) en Ronald Walsteijn met een deel van de vondsten
Huis Zwanenburg is waarschijnlijk gebouwd in 1633. De oudst bewaarde afbeelding dateert namelijk uit dat jaar en bovendien staat in de gevelsteen, die bewaard is gebleven en in de noordgevel van de huidige pastorie is gemetseld, ook dit jaartal. Wie het huis heeft laten bouwen is verder niet bekend. Op de plek van de voormalige buitenplaats Zwanenburg staat sinds 1875 de St. Nicolaaskerk. Hiervoor stond aan het Overeind een oude noodkerk, die in gebruik was genomen, nadat de protestanten de kerk op het Kerkveld aan het einde van de 16e eeuw hadden overgenomen. De noodkerk was veel te klein en bovendien bouwvallig geworden, waardoor onder leiding van pastoor Van Heukelum besloten werd een nieuwe kerk te bouwen op de plek van Zwanenburg. Het huis zelf werd pastorie. In 1939 was het gebouw er zo slecht aan toe, dat men besloot een nieuwe pastorie te bouwen en het oude Zwanenburg af te breken.
“Het is best al een tijdje geleden dat we de spullen vonden. In april 2020 gingen we uit nieuwsgierigheid met onze metaaldetector de pastorietuin in. Door de coronaperiode duurde het allemaal wat langer voordat we er een expert naar konden laten kijken”, zegt Ronald Walsteijn. De vrienden, die tevens allebei lid zijn van de Kerkcommissie van de Nicolaaskerk, bleven echter nieuwsgierig naar wat ze precies gevonden hadden. Walsteijn: “We vonden best wel veel. Naast wat muntjes en verschillende kruizen, vonden we ook aardig wat bouwmaterialen, zoals spijkers en scharnieren. Door archiefonderzoek hadden we al het sterke vermoeden dat het hier om restanten van voormalig Huis Zwanenburg moest gaan, maar bevestiging hadden we nog niet.”
Recentelijk heeft de archeoloog van Landschap Erfgoed Utrecht de spullen onderzocht. ‘Het was leuk om te zien hoe deze expert aan slechts kleine aanwijzingen genoeg heeft om dingen te duiden en te dateren”, zegt Willem van der Steeg.
Het inrijhek
Van Huis Zwanenburg zelf is, op de gevelsteen na, niks meer overgebleven. Wel is er nog een inrijhek bewaard gebleven waar het jaartal 1876 op staat. Het huis is ook naamgever van de Nieuwegeinse Zwanenburgstraat. “Daarom is het bijzonder dat de archeoloog heeft bevestigd dat het hier gaat om overblijfselen van het oude Huis Zwanenburg. Met archeologie en genealogie als hobby vind ik het sowieso leuk om geschiedenis uit de vergetelheid te halen. Onlangs vond ik bijvoorbeeld ook een grote scherf van een kookpot uit de Romeinse tijd. Dat we nu onder anderen een groot smeedijzeren tussenstuk en smeedijzeren spijkers van het oude huis hebben gevonden, maakt Zwanenburg letterlijk en figuurlijk weer tastbaar en daarmee ook een stukje Jutphase geschiedenis.”
Buitenplaats “Huis Zwanenburg” met Pastoorsbosje of Slingerbos
Buitenplaats “Huis Zwanenburg” stond langs de Utrechtsestraatweg waar nu de St.Nicolaaskerk staat. Naar alle waarschijnlijkheid is de buitenplaats in 1633 gebouwd. Ook bestaat er nog een fraaie gevelsteen, die in de noordgevel van de huidige pastorie gemetseld is.
Het vroegere toegangshek, een fraai stukje 17e eeuws smeedwerk, staat nog op de oorspronkelijke plaats en geeft ook nu nog toegang tot de pastorie en het Pastoorsbos. De naam Pastoorsbos dateert uit het begin van de 19e eeuw; in de 18e eeuwse aktes betreffende Zwanenburg wordt gesproken over het “slingerbos”.
Wie het huis heeft laten bouwen is niet bekend. De oudst bewaarde afbeelding dateert uit 1633 en bovendien staat in de gevelsteen, die in de noordgevel van de huidige pastorie gemetseld is, ook dit jaartal.
In 1744 koopt Hendrik van Nellestein het huis van de weduwe van Halm. Deze Hendrik was sinds 1725 ook al eigenaar van het noordelijker gelegen huis De Geer.
Als volgende eigenaar vinden we Van Westrenen, die het omstreeks 1781 in bezit krijgt. Lang is hij echter niet eigenaar geweest, want in 1786 verkoopt hij het huis aan Margaretha Johanna Issendorp, weduwe van Hendrik Grunelius uit Amsterdam.
In 1801 wordt het huis weer te koop aangeboden en dan wordt het gekocht door Clara Charlotte de Geer, die getrouwd is met Willem Hendrik, Baron van Utenhove. Deze baron is eigenaar van de huizen Heemstede II en Stormerdijk. Maar opnieuw wordt het huis verkocht en wel al na twee jaar! Gedurende zes jaar wordt dan Johanna Aletta Achterberg eigenaresse van het huis, tot haar dood op 23 oktober 1809.
Het huis komt dan in bezit van de familie Robert. De heer Th. Robert is lange tijd gemeenteraadslid van Jutphaas geweest. Nadat hij is overleden, besluit zijn weduwe het huis te koop aan te bieden aan het R.K. kerkbestuur. Zij biedt het geheel aan voor het bedrag van f. 42.315,- Zij doet dit, omdat ze al een tijd de wens koestert, dat op het landgoed de nieuwe R.K. kerk van Jutphaas gebouwd wordt. Aan het Overeind stond nog steeds een oude noodkerk, die in gebruik was genomen, nadat de protestanten de kerk op het Kerkveld aan het einde van de 16e eeuw hadden overgenomen. De noodkerk was veel te klein en bovendien bouwvallig, waardoor er al een tijd sprake is van het bouwen van een nieuwe kerk. Door financiële problemen wordt dit steeds uitgesteld en daardoor wordt er niet enthousiast gereageerd op het voorstel van de weduwe Robert.
De zaken veranderen als de eigenaar van het huis De Geer, jonkheer Barthold Jacob Lintelo de Geer van Jutphaas met het voorstel komt dat als het kerkbestuur Zwanenburg met twee morgen tuin en het bos koopt voor f. 12.315, hij de overige tien bunders weiland, boomgaard en grienden wil kopen voor f. 30.000. Op dat voorstel wordt door het kerkbestuur ingegaan en al vrij snel wordt begonnen met de bouw van de nieuwe Nicolaaskerk, die op 11 mei 1875 wordt ingewijd. Het huis zelf wordt pastorie. De pastoor W. van Heukelum laat Zwanenburg grondig restaureren, maar daarna is er weinig onderhoud meer aan verricht.
In 1939 is het gebouw er zo slecht aan toe, dat men besluit een nieuwe pastorie te bouwen. Eerst wordt er een nieuw huis gebouwd achter Zwanenburg, waarna de sloper komt om het oude Zwanenburg af te breken.
De naam Pastoorsbos dateert uit het begin van de 19e eeuw; in de 18e eeuwse aktes betreffende Zwanenburg wordt gesproken over het “slingerbos”.
Voormalige bewoners van Huis Zwaanenburg waren:
– 1744 weduwe Van Halm
– 1744 Hendrik van Nellestein
– 1781 – 1786 Van Westrenen
– 1786 – 1801 Margaretha Johanna Issendorp, weduw van Hendrik Grunelius
– 1801 – 1803 Clara Charlotte de Geer x Willem Hendrik, baron van Utenhove
– 1803 – 1809 Johanna Aletta Achterberg
– 1809 – de heer Th Robert en zijn vrouw
– 1875 pastoor W. van Heukelum:
