Over ‘cognitieve dissonantie’ ofwel afleidingsmanoeuvres

Herman Troost beloofde in zijn vorige column om iets te vertellen over ‘cognitieve dissonantie’, een vaak voortkomende situatie bij onoplosbare problemen. In plaats van op de problemen concentreren we ons op de houding ten aanzien van de problemen. Het is eenvoudiger dan we denken en heel actueel. Dus, lees even mee.Het is weer feest in Nieuwegein. Het bruist. Dat kan ook niet anders voor een stad die bij de goedkoopste gemeentes van de regio behoort, die streeft om tot een van de tien best georganiseerde gemeenten van Nederland te gaan behoren en die bezig is een geweldige binnenstad te bouwen. Daarbij veroorzaakt de gemeente een groot aantal evenementen die in ieder geval weerklank vinden in de pers en zo lijkt het allemaal wel lekker te gaan in ons stadje. En al dat gedoe om de hamvraag: ‘Hoe gaat het nu echt met die plannen voor die binnenstad?’ zo veel mogelijk te vermijden. Wanneer u die vraag trouwens stelt, heeft u kans op een geweldig relaas, waarbij de verbinding naar de oorspronkelijke plannen ver te zoeken blijft.Op een heel ander niveau doet Geert Wilders hetzelfde. Hij concentreert zich op een simpel punt, namelijk de aanwezigheid van zoveel moslims in ons land. Hij vergroot hun aanwezigheid uit en is voortdurend bezig met te spreken over de gevaren die hun aanwezigheid in ons land met zich meebrengt. Daarbij wordt hij als politieke stroming ongelofelijk geholpen door het onbeholpen gedrag van overheden en de heersende politiek. De overheden krijgen een aantal problemen – waaronder die met bijvoorbeeld Marokkaanse jongeren – niet onder controle en de heersende politiek zegt dat het allemaal wel mee valt. Dat is in de ogen van heel veel burgers die er mee te maken krijgen, nu juist niet waar. Daarna Wilders persoonlijk aanvallen heeft een averechtse werking. Het gaat niet om zijn persoon, maar om de problemen die hij aankaart. Die problemen ontkennen is dom! De aanhang van Wilders groeit er alleen maar door.In beide situaties is de realiteit niet zo prettig. Neen, het gaat niet zo goed met onze binnenstad. Ja, Wilders wil in het torentje. In plaats van die onderwerpen echt op te pakken en duidelijk uit te dragen hoe een en ander aangepakt moet gaan worden, zijn we niet met die feitelijke vraagstukken bezig maar met een aantal afgeleide gebeurtenissen er omheen. In het geval Wilders maken zijn aanvallen in de richting van de Islam voor hem de weg vrij naar het torentje. Of eenmaal in het torentje Wilders in staat is om ons land te leiden is in de discussie een vergeten onderwerp. Wilders is een handig politicus. Meer ook niet Hij gaat de echte problematiek rondom de vele asielzoekers in ons land niet oplossen. Maar, hij gebruikt die om aandacht te trekken voor zijn persoon en zijn partij en zet al doende een heleboel mensen op het verkeerde been.Hetzelfde gebeurt met de rustgevende woorden van de gemeente. Er worden leuke feesten gevierd in de stad. Er zijn prachtige bijlagen en artikelen over de binnenstad met mooie foto’s en fraaie verhalen. Wat wilt u? Eenieder die met het project geld verdient zal het altijd in de gunstigste perspectieven ophemelen. Men concentreert zich vooral op de uitvoering van de lopende zaken. Waar we nu veel minder van horen zijn de oorspronkelijke plannen en doelstellingen. U weet het nog wel: levendige binnenstad met een hoog Leidscheplein-gehalte, waar het in de avond ook goed toeven is, met een breder winkelaanbod, woningen, cultuur en veel kantoren. Dat laatste moet de opbrengsten regelen voor het plan. Wat blijft is het feit, dat het oorspronkelijke plan niet lukt en dat de wijzigingen en de bijbehorende problemen ondersneeuwen in mooie verhalen en Perscampagnes.Twee voorbeelden van zaken die niets met elkaar van doen hebben. Maar dezelfde principes worden wel gebruikt.Een overmaat van problemen waarvoor geen oplossingen voorhanden zijn, leidt tot wat de psychologen cognitieve dissonantie noemen. Men heeft geen andere oplossing dan in plaats van de probleem de houding ten aanzien van de problemen aan te pakken. Dus: de gemeente heeft vast wel oplossingen voor de problemen, kijk maar wat er allemaal al gedaan wordt. Wilders heeft het door en gaat het allemaal aanpakken en dan gaat het een stuk beter in ons land. Vult u maar in. Het bijzondere is dat we ondertussen eigenlijk wel weten dat het niet waar is.De vraag is wie de kat de bel aanbindt. Den Haag probeert een weg te vinden. Nieuwegein heeft er al een. Het eindje draagt de lasten. Ik ben benieuwd wanneer de politiek eindelijk wakker wordt.*) Ondergetekende bevestigt geleend te hebben uit een artikel dat verleden jaar in Der Spiegel gepubliceerd werd en wat in januari in het NRC handelsblad verscheen.Herman Troost