Zorgmedewerkers en politieagenten moeten meer ruimte krijgen om in te grijpen als mensen verward gedrag vertonen en daarbij een risico vormen voor zichzelf of hun omgeving. Ook zijn er meer plekken nodig waar deze mensen snel behandeld en opgevangen kunnen worden. Dat schrijven drie landelijke inspecties in een rapport dat vandaag is verschenen, opgesteld na een reeks dodelijke incidenten, waaronder de dood van de 11-jarige Sohani uit Nieuwegein.

Rapport na reeks dodelijke incidenten
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, de Inspectie Justitie en Veiligheid en het Toezicht Sociaal Domein hebben twaalf ernstige, vaak dodelijke incidenten onderzocht waarbij mensen met verward gedrag de dader waren. Het gaat om zaken waarin familie, buren en hulpverleners vaak al langer aan de bel trokken, maar ingrijpen óf te laat, óf helemaal niet op gang kwam. In het rapport noemen de inspecties de huidige wetgeving te ingewikkeld en te versnipperd en constateren zij dat er te weinig behandel en opvangplekken zijn in de ggz en jeugdzorg.

Volgens de inspecties leidt dat ertoe dat naasten wanhopig worden, buurtbewoners langdurig overlast ervaren en professionals zich machteloos voelen. Hulp komt nu vaak pas in beeld als de situatie al volledig is geëscaleerd, terwijl eerder ingrijpen volgens de diensten het risico op gevaarlijke en soms dodelijke incidenten juist kan verkleinen.

Nieuwegein als directe aanleiding
Een van de zaken die is meegenomen in het onderzoek, is het dodelijke steekincident in Hoog Zandveld op 1 februari van dit jaar. De 11-jarige Sohani werd toen op straat neergestoken in de Anemoonstraat, terwijl zij met haar broertje en buurtkinderen buiten was. Kort daarna werd de 29-jarige Nieuwegeiner Hamzah L aangehouden, een man die al langer bekend was bij politie en justitie en in behandeling was binnen de forensische zorg. Hij zegt dat hij in een psychose zat toen hij toesloeg.

In de weken na de steekpartij bleek dat buurtbewoners al meerdere keren de politie hadden gebeld over zijn verwarde gedrag. Ook stond de verdachte onder toezicht van reclassering en ggz en had hij een lang strafblad. De zaak zorgde in Nieuwegein en daarbuiten voor de vraag hoe het mogelijk is dat zoveel signalen, van verschillende instanties, niet hebben geleid tot ingrijpen, voordat het meisje werd gedood.

Inspecties willen eerder ‘bemoeizorg’
De inspecties pleiten ervoor dat zorgverleners en politie al eerder, en zo nodig dwingender, kunnen optreden als iemand duidelijk de grip op de werkelijkheid verliest, maar zelf geen hulp wil. Nu kan dat vaak pas als er daadwerkelijk strafbare feiten zijn gepleegd of als het psychiatrisch beeld al zeer ernstig is. Volgens de diensten moet bemoeizorg, waarbij professionals actief op mensen afstappen en hulp organiseren, eenvoudiger inzetbaar worden. Daarnaast moet landelijk worden gezorgd voor meer passende woon, opvang en behandelplekken, zodat iemand die overlast geeft of dreigt door te slaan niet weken of maanden hoeft te wachten op een bed.

Apart onderzoek naar Nieuwegein volgt nog
Naast het brede overzichtsrapport werken de inspecties aan een apart onderzoek specifiek naar de zaak in Nieuwegein. Daarin wordt gekeken welke organisaties de verdachte kenden, welke signalen zijn gemeld en hoe die tussen instanties zijn gedeeld. Dat casusonderzoek moet volgens de inspecties komend voorjaar klaar zijn. De uitkomsten moeten duidelijk maken welke keuzes er zijn gemaakt in de aanloop naar het incident in de Anemoonstraat en wat er nodig is om herhaling te voorkomen.

Advocaat ouders spreekt van falend systeem
De ouders van Sohani laten zich bijstaan door advocaat Sébas Diekstra. Die zegt in een reactie dat het meisje niet alleen slachtoffer is geworden van de man die haar doodstak, maar ook van, zoals hij het noemt, “een systeem dat al vele jaren structureel faalt”. De conclusies van de inspecties bevestigen volgens hem wat de familie al langer voelde, namelijk dat signalen over verward gedrag niet of te laat zijn opgepakt. Hij stelt de vraag of Sohani nog had kunnen leven als dat systeem wél had gewerkt.

Zodra er meer bekend is over de aanbevelingen en eventuele veranderingen in de aanpak van verwarde personen, komt onze redactie daarop terug.