Diploma-democratie

Laatst las ik een interessant artikel over wie eigenlijk Nederland bestuurt. De politicoloog Mark Bovens toonde aan dat alle politieke functies bezet werden door hoger opgeleiden. Onmiddellijk vroeg ik mij af of dat in Nieuwegein dan beter is.

Veelzeggend is dat schrijver dezes zelf ook academicus is en dat het artikel van Bovens duidelijk alleen voor hoger opgeleiden geschreven is. Hoger opgeleiden waren altijd al politiek actiever dan lager opgeleiden, maar in de afgelopen decennia is het verschil sterk toegenomen. Hoogopgeleide burgers gaan vaker stemmen, bezoeken vaker inspraakavonden en staan veel vaker vooraan bij interactieve beleidsvorming. Opmerkelijk aan het referendum over de Europese grondwet was dat de voor- en tegenstemmen verdeeld waren langs opleidingsniveaus. Bij de hoogst opgeleide kiezers was 51 procent tegen de grondwet en onder de laagst opgeleide kiezers stemde 82 procent tegen. Het bijna eenstemmige ‘nee’ van de laagst opgeleiden was geen irrationele opwelling.

Het toont de geleidelijke verandering van de representatieve democratie in een diplomademocratie. De daling in opkomstcijfers bij verkiezingen deed zic vooral voor onder de lager opgeleiden. Ze zijn vrijwel volledig van het politieke toneel verdwenen. Een belangrijke oorzaak hiervoor is de transformatie van de meeste politieke partijen van massapartijen in kaderpartijen. Daarnaast ontstonden professioneel georganiseerde lobbygroepen zonder lokale afdelingen of actieve leden. Ze zijn vrijwel uitsluitend gericht op hoogopgeleiden. Opinieonderzoek in ons land laat zien dat laag opgeleiden zich over andere kwesties zorgen maken, zoals de perikelen rond het vmbo en de moeizame integratie van immigranten.

Moeten we blij zijn met de diplomademocratie? Nee, democratie gaat niet alleen over uitkomsten, maar ook over input, burgers moeten ook het gevoel hebben dat ze ertoe doen, dat hun inbreng wordt gewaardeerd en tot aanpassing van beleid kan leiden.

Het grootste wantrouwen in de overheid vind je bij de relatief laag opgeleiden. Actief burgerschap heeft een eigen waarde, die verloren gaat wanneer het besturen over wordt gelaten aan experts en andere hoger opgeleiden. En wat is de situatie in Nieuwegein, vraagt u zich af.

Nou, daar valt het allemaal wel mee. Ten opzichte van de rest van de provincie zijn in de bevolking lager en middelbaar opgeleiden oververtegenwoordigd. En in de gemeenteraad zitten niet zoveel hoger opgeleiden. Ik vind dat de gemeente begrijpelijk communiceert en dat er veel inspraak mogelijk is. Maar ik heb ook de indruk dat de politieke partijen hier nog slechts de verplichte ledenvergadering houden. En problemen(zoals verkeersoverlast)in wijken voor de rijkeren (zoals Galecop)krijgen meer aandacht dan vergelijkbare problemen in Fokkesteeg of Wijkersloot. Ik ben bang dat de geringe politieke belangstelling bij lager opgeleiden een voldongen feit is. Het is geen politiek falen, maar een verloren concurrentiestrijd met de massa-media en ander vermaak.