‘Lobby on the road’

Met de auto op weg naar Straatsburg, je kunt er in 6 uur zijn. Aan de vooravond is Kostana Jovanovic, voorzitster van het Roma Platform Nederland, extra gemotiveerd voor deelname aan de Burgemeesters Top van de Raad van Europa (22 september). Zij, en met haar vele Roma, voelt zich tot op het bot beledigd door de recente uitlatingen van de wethouder in de raad van Nieuwegein over ‘kinderprostitutie’ binnen de Nieuwegeinse Roma gemeenschap en door de term ‘Roma criminaliteit’ in het evaluatierapport over het project ‘Wisselgeld’ (14 september). De Roma vrezen bovendien dat de uitlatingen zullen leiden tot nog meer haatzaaien en stigmatisering, en dat het project uitgerold wordt over nog meer gemeenten, met behulp van Europese middelen.

Wandelgangen in Straatsburg
Net als de burgemeester van Nieuwegein nam Kostana Jovanovic aan de Top deel op uitnodiging van het Congres van Lokale en Regionale Autoriteiten – de stem van gemeentelijke en provinciale bestuurders binnen de Raad van Europa. Doel van de conferentie was de bevordering van wederzijds begrip en van gezamenlijke acties op lokaal niveau ten behoeve van de integratie van de Roma. Driehonderd deelnemers -waarvan 100 bestuurders – luisterden naar kopstukken op dit gebied. Twee van hen hadden Kostana’s bijzondere aandacht: de Mensenrechten Commissaris, Thomas Hammarberg, en de Speciale Vertegenwoordiger bij de Raad van Europa op het gebied van Roma, Jeroen Schokkenbroek. Ze rustte niet tot zij hen te spreken kreeg, wat lukte met behulp van de communicatiemedewerker van de conferentie. ‘Ze waren heel vriendelijk en zeer geïnteresseerd’, aldus Kostana, ‘Ze namen de tijd’. Het helpt uiteraard dat er kennis is over Nederland of dat bezoek aan ons land in de planning staat. Ze heeft kunnen vertellen van de uitingen van de wethouder in de raad over ‘kinderprostitutie’ en ‘Roma criminaliteit’, waartegen zelforganisaties met behulp van de katholieke kerk (Woonwagenpastoraat) een klacht hebben ingediend bij het anti-discriminatiebureau. Het Project Wisselgeld – en vooral de verlenging ervan met behulp van Europees geld – heeft het eveneens moeten ontgelden.

In de middagworkshops van de top stonden de Europese speerpunten centraal: vooroordeel en diversiteit, onderwijs, huisvesting, gezondheid en werk. En, tenslotte, een sessie over de diverse financieringsmogelijkheden voor Roma Integratie, toegelicht door Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de EU, de Ontwikkelingsbank van de Raad van Europa en de Open Society Institute (een initiatief van de Hongaarse filantroop George Soros). De Slotverklaring kreeg als titel mee: ‘Bouwen aan Wederzijds Vertrouwen op Grass Roots Niveau’. Het Congres voor Lokale en Regionale Autoriteiten heeft een stevige resolutie in de maak voor het moment waarop het weer voltallig is, met 318 leden uit 47 lidstaten (18-22 oktober 2011).

Een ander resultaat van de Top is het samenwerkingsverband tussen steden en regio’s, met tot dusver aanmeldingen vanuit Frankrijk, Spanje, Griekenland, Bulgarije en Roemenië. De dag erna, terug thuis, wacht de weerbarstige praktijk. Wat is er van dergelijke Europese invloeden en constructieve toonzetting hier te lande te merken? De Nederlandse bestuurdersdelegatie was enigszins teleurgesteld, daar men dacht ‘alleen met burgemeesters’ van doen te hebben. Burgemeester Backhuijs van Nieuwegein: ‘Zo’n stedennetwerk kan ik ook zelf wel organiseren’.

Inderdaad heeft Nieuwegein, als trekker van het Platform Roma Gemeenten van het VNG, haar eigen netwerken. Zo organiseerde het eind 2010 een symposium in Praag, samen met Tsjechische bestuurders. Daarnaast heeft het dit voorjaar een Europese aanvraag ingediend voor verbreding van de ‘Wisselgeld methodiek’.

Nieuwegein heeft ongeveer 400 Roma inwoners.In 2009 startte de gemeente een nieuwe integrale aanpak van deze problematiek. De basis voor deze nieuwe aanpak is de methodiek Wisselgeld. Wisselgeld richt zich in een pilotperiode van 3 jaar op de begeleiding van multiprobleemgezinnen met een Roma achtergrond. In de methodiek Wisselgeld spelen intermediairs een belangrijke rol: zij leggen contact met de gezinnen en professionele instellingen en maken afspraken met de gezinsleden, onder perspectief van zorg en dwang.

Het is precies dit dure project (1.2 miljoen Euro in de afgelopen drie jaar) dat momenteel ter discussie staat; niet alleen bij Roma en hun organisaties, maar ook in de raad van Nieuwegein.

Gemeenteraad in Nieuwegein
Met een ruime meerderheid nam de gemeente raad van Nieuwegein onlangs (28 september) een motie van Groen Links aan onder de noemer ‘Respect voor Roma’, waarin van de wethouder gevraagd werd om niet meer ongefundeerde uitspraken te doen die vooral een negatieve weerslag hebben op de gemeenschap als geheel, bovendien – voor de begrotingsbehandeling in november- met meer feiten en cijfers te komen over de resultaten van het project, en voortaan ook meer oog te hebben voor ‘empowerment’ van de Roma.

Voor Kostana Jovanovic is het niet genoeg. Ze zet haar kruistocht voort. Met Wisselgeld dwingt de gemeente hulp af met een compromisloos handhavingsprogramma onder 27 Roma gezinnen die in de problemen zitten. ‘De problemen zijn nog nooit zo groot geweest in Nieuwegein als met dit project’. Huisuitzettingen, uithuisplaatsingen en ondertoezichtstellingen, blokkering van de uitkering, psychische problemen en pogingen tot suïcide’. Jovanovic: ‘Hulpverlening, ja. Maar, niet tegen deze prijs’.

Feit is dat er ook in Nederland nog fors ‘gebouwd’ moet worden aan verzoening en wederzijds vertrouwen op lokaal niveau, indachtig de Slotverklaring van de Burgemeesters Top. Roma (families en organisaties) zitten bij de raadsvergadering wel op de publieke tribune, maar van een dialoog tussen bestuurders en Roma woordvoerders is vooralsnog geen sprake. Daarbij moeten nog vele kilometers gemaakt worden.

Dit is een verhaal van Peter Jorna: Peter Jorna schrijft en adviseert over Roma en Sinti issues in Nederland en over de grens. Hij organiseerde samen met de VPRO en het Auschwitz Comite de eerste groepsherdenkingsreis naar Auschwitz-Birkenau (‘Terug naar Auschwitz’, FORUM, 2001). Als lid voor Nederland van het Comite van Experts on Roma van de Raad van Europa organiseerde hij de internationale conferentie ‘Education and Training for Sinti en Roma in the Netherlands ‘ in 2008.