Wie vandaag de dag over het Kerkveld in Jutphaas loopt, ziet een rustige plek met oude graven, een baarhuisje en een eenvoudige pomp. Voor voorbijgangers lijkt die pomp misschien een decoratief element, maar haar geschiedenis vertelt een heel ander verhaal.

Het initiatief van chirurgijn Teljer
In de 19e eeuw was schoon drinkwater in Nederlandse dorpen geen vanzelfsprekendheid. Mensen dronken vaak uit sloten, regentonnen of vervuilde putten, met alle gezondheidsrisico’s van dien. De Jutphase chirurgijn Gerardus Josephus Teljer (1798–1880) zag dit probleem en besloot rond 1860 een stap vooruit te zetten. Hij liet op het Kerkveld een waterpomp plaatsen, waar de bewoners helder en veilig grondwater konden halen.

Hoewel sommigen aanvankelijk sceptisch waren, werd de pomp al snel een onmisbaar onderdeel van het dorpsleven. Dorpsbewoners haalden er dagelijks water voor koken, bakken en drinken.

De cholera-epidemie van 1866
Het belang van de pomp werd pas echt duidelijk tijdens de cholera-epidemie van 1866. In Jutphaas vielen die zomer 59 doden door besmet drinkwater. Toch was het beeld rond het Kerkveld totaal anders: daar werd slechts één slachtoffer geteld. Het verschil? De bewoners van dat deel van het dorp gebruikten water van de nieuwe pomp, terwijl elders men het besmette oppervlaktewater bleef drinken.

Dankzij deze vooruitziende maatregel bleef een groot deel van de bevolking gespaard. Het markeerde een keerpunt in de strijd tegen cholera en maakte van Jutphaas de eerste gemeente in de provincie Utrecht waar na 1866 geen cholera meer voorkwam.

Van gebruiksvoorwerp tot gedenkteken
De oorspronkelijke pomp verdween later, toen waterleidingnetwerken het dorp bereikten. Toch verdween de herinnering niet. In de jaren zeventig werd op dezelfde plek een nieuwe pomp geplaatst, niet meer als noodzakelijk voorziening, maar als eerbetoon aan Teljer en zijn daadkracht.

Vandaag staat de pomp op het Kerkveld symbool voor de overgang van oude naar moderne gezondheidszorg, en voor de kracht van vooruitstrevend denken in een tijd van onzekerheid en ziekte.

Historische context
Het Kerkveld zelf is al eeuwenlang het hart van Jutphaas. De naastgelegen begraafplaats kent graven uit de 17e eeuw, en het kleine baarhuisje is een overblijfsel van de oude kerk die hier in de middeleeuwen stond. De pomp vormt daarmee een bijzondere schakel: een 19e-eeuws monument tussen middeleeuwse en moderne tijd.

De waterpomp op het Kerkveld lijkt vandaag misschien slechts een stille herinnering, maar haar geschiedenis vertelt een indrukwekkend verhaal. Een verhaal waarin wetenschap, vooruitgang en menselijkheid samenkwamen, en waarin een eenvoudige dorpspomp het verschil maakte tussen leven en dood. Lees hier ‘Het heldenverhaal achter de waterpomp.’