“Terwijl zich in sommige plaatsen in Nederland grote politieke aardverschuivingen voordeden, bleef het in Nieuwegein beperkt met de veranderingen. Wat gebeurde er en wat zijn de gevolgen voor het bestuur van Nieuwegein?” Met deze woorden begon ik, na de verkiezingen van 2010, mijn beschouwing over de verkiezingsuitslag. En die opening kan gewoon mee naar 2014: wel veranderingen maar geen grote verschuivingen in Nieuwegein.

Toen
In 2010 zagen VVD, PvdA en CDA, die het voorgaande college van B&W hadden gevormd, hun meerderheid teruggebracht tot een minimum en moesten ze steun zoeken bij een vierde partij. Dat werd, zoals ik toen al suggereerde, D66. Nu, vier jaar later, kan de winst van D66 het draagvlak van het zittende college van B&W niet redden doordat VVD, PvdA en CDA samen meer verloren dan D66 won. Deze combinatie komt nu uit op 15 zetels en dat is minder dan de helft van de 33 Nieuwegeinse raadszetels. Zo te zien zal er nu toch wel iets nieuws moeten worden bedacht. Een basis van 18 of 19 zetels is echt het minimum waarmee een college kan werken omdat anders, bij afwezigheid van één enkel raadslid van de college-fracties, de meerderheid in de raad al is veranderd in een minderheid.

Uitslag
De PvdA en het CDA zijn ieder uitgekomen op drie zetels, nu niet direct een aantal waarmee je aanspraak kunt maken op een plaats in het centrum van de macht. De VVD verloor twee zetels maar blijft op basis van het aantal stemmen, met vijf zetels, wel de grootste partij in Nieuwegein en mag daarmee een eerste poging doen om een coalitie te vormen. D66 won twee zetels en heeft er nu vier. Op basis van de collegiale samenwerking van de afgelopen vier jaar mag je verwachten dat die partijen samen wel verder zullen willen. Een combinatie van VVD en D66 weet zich dus gesteund door negen zetels. De vraag is dan: waar komen die andere nodige negen tot tien zetels vandaan? In de aanbieding zijn daarvoor de vijf zetels ieder van Ieders Belang en de SP en eenzelfde aantal dat de Verenigde Senioren Partij en de ChristenUnie samen kunnen aanbieden.

Onderhandelingen
Wie alleen kijkt naar zetelaantallen zou kunnen zeggen dat het de wens van de Nieuwegeinse kiezer is dat VVD, D66, Ieders Belang en SP gaan proberen tot zaken te komen. Vier partijen en negentien zetels lijkt een sterke basis maar dat is maar schijn. Het ligt voor de hand dat de VVD zal proberen juist Ieders Belang en de SP buiten de deur te houden in verband met programmatische verschillen en onderlinge verhoudingen. Ze zullen dus toch wel proberen aan te sturen op een voortzetting van de huidige vier (VVD, PvdA, CDA en D66) aangevuld met een vijfde, VSP, GL of CU. Als deze drie de rug recht houden en bebouwing aan de Helmkruid, waarvoor nu sowieso geen raadsmeerderheid meer bestaat, uitsluiten dan komt de VVD er zelfs met vijf partijen niet uit.

Als de VVD geen college gevormd kan krijgen waarin het zelf ook zitting wil nemen zal ze haar formatieopdracht moeten teruggeven en komen andere mogelijkheden in beeld. Als D66, altijd al wat socialer en pragmatischer dan de VVD, het wel aan durft met IB en SP heb je al een basis van veertien zetels waarop verder gevarieerd kan worden. Met PvdA en VSP erbij hebben ze dan twintig zetels, met CU of GL en VSP negentien. Biedt de kleinere partijen, ook de PvdA, een parttime wethouder aan en de bemensing van de wethoudersposten is ook te realiseren binnen een ‘normale’ begroting.

Grote vraag
De grote vraag is nu of de VVD, als grootse partij, wel bereid is om een stapje terug te doen en de komende periode met het CDA een stevige oppositie wil optuigen of dat de VVD krampachtig vasthoudt aan de macht. Als dat laatste gebeurt is de kans groot dat er een combinatie van partijen ten tonele wordt gevoerd zonder programmatische chemie en is de kans groot dat het college vroeger of later, maar zeker binnen de komende vier jaar, uiteen zal spatten. We zullen zien . . .

was getekend,
Douwe Mopper